potwór ziejący ogniem, o postaci lwa z głową kozy i wężem zamiast ogona. SMAUG. olbrzymi, skrzydlaty, czerwonozłocisty, ziejący ogniem smok, o złym, nikczemnym sercu z powieści o hobbitach. ZADORA. herb szlachecki (srebrna głowa lwa ziejąca ogniem, w polu błękitnym) z ziejącą ogniem głową lwa. związany z ogniem - hasło do twierdza z powieści "Ogniem i mieczem". ★★★. ? narada mężczyzn. Lista rozwiązań dla określenia twierdza z "Ogniem i mieczem" z krzyżówki. powieści z krępujących ją więzów, twierdza tezę sformułowaną przez Stefana Kołaczkowskiego, a następnie rozwiniętą przez O ariostyczno ści „Ogniem i mieczem” Henryka 1647, z czasów tuż przed „Ogniem i Mieczem” , gdy niejaki poseł Kiersznowski rżnie Władysławowi IV i Osolińskiemu reprymendę, z gębą pełną prawa i wolności, a równocześnie szepcze do kolegow-posłów szyderczo i cy­. nicznie: „otóż masz, królu, pisarstwo nowogrodzkie” , przy którego wa- kansie właśnie go pominięto. Ekranizacja powieści Henryka Sienkiewicza z 1884 roku. Polski żołnierz walczy o odzyskanie ukochanej od kozackiego przywódcy w czasie powstania Chmielnickiego. Obyczajowy, Historyczny, Melodramat, Wojenny, Polskie Na Netflixie w następujących krajach. Czy na Netflixie jest 'Ogniem i mieczem'? Wątki romansowe zbudowane są na zasadzie miłosnych trójkątów: • Helena – Bohun – Skrzetuski ( Ogniem i mieczem ), • Oleńka – Radziwiłł – Kmicic ( Potop ), • Basia – Azja – Wołodyjowski ( Pan Wołodyjowski ). Trójkąty ulegają, oczywiście, redukcji i wieńczy je happy end – małżeństwo pozytywnych bohaterów . Jerzy Hoffman (fot. Mariusz Kubik, domena publiczna) 118 dni zdjęciowych, 130 kilometrów taśmy filmowej do montażu, olbrzymi budżet i sukces kasowy, nowatorska forma sponsorowania, nowoczesny styl realizacji, a wszystko powstałe na bazie XVII-wiecznej historii Rzeczpospolitej – „Ogniem i mieczem” to niewątpliwie jeden z najgłośniejszych filmów w dziejach polskiej kinematografii. Co ciekawe, jest to ostatnia, po „Potopie” i „Panu Wołodyjowskim”, zekranizowana przez Jerzego Hoffmana części trylogii Sienkiewicza, choć pierwsza skreślona ręką noblisty (w 1884 r.).Dzięki niestrudzonym, wieloletnim wysiłkom reżysera powstała audiowizualna epopeja narodowa. Filmowa opowieść łączy wątki batalistyczne z miłosnymi, eksponując barwne dzieje XVII-wiecznej Rzeczpospolitej targanej licznymi konfliktami zbrojnymi, w tym polsko-kozackimi i powstaniem Bohdana kinowa premiera ostatniej części sienkiewiczowskiej trylogii miała miejsce 12 lutego 1999 roku. Natomiast na małym ekranie, w domowym zaciszu, podczas pierwszej emisji telewizyjnej w Wielkanoc 2001 roku film obejrzało aż 10,3 mln widzów.„Ogniem i mieczem” – z historii pracy nad filmemPierwsze pogłoski o zekranizowaniu „Ogniem i mieczem” pojawiły się już w 1980 roku. Jerzy Hoffman podczas spotkania filmowców z krajów demokracji ludowej przyznał, że jest to jego marzenie. Jednakże pierwsza wersja scenariusza powstała dopiero wtedy, gdy poruszono w Polsce temat likwidacji białych plam w historii stosunków polsko – krokiem do realizacji celu było powołanie w 1987 roku Studia Filmowego „Lauda”, które rozpoczęło prace nad wstępną produkcją. Było to możliwe dzięki dotacji otrzymanej z Ministerstwa Kultury i Sztuki. „Lauda” zajmowała się nie tylko sprawami organizacyjnymi, ale także gromadzeniem funduszy na realizację filmu. Zakładano, że konto zasilą „pieniądze społeczne”, na zasadzie udziałów, ponieważ planowano płacić dywidendy od spodziewanych zysków. Projekt ten jednak upadł, zmieniły się władze, dotacja ministerialna została cofnięta, a zakupione przez studio materiały trafiły do magazynów Wytwórni Filmów Fabularnych w 1992 roku powstała Fundacja Wspierania Polskiej Sztuki Filmowej i to w niej upatrywano realnej pomocy przy zbieraniu funduszy pomocnych przy tworzeniu filmu. Zarejestrowano również spółkę Zodiak Jerzy Hoffman Film Production Sp. z okazali się kluczowiProdukcja „Ogniem i mieczem” okazała się jednak tak droga, że postanowiono namówić sponsorów do jej współfinansowania. Niewątpliwie momentem przełomowym dla Hoffmana był rok 1996, kiedy zrezygnował ze stanowiska dyrektora państwowego Studia Filmowego „Zodiak”. Udało się też pozyskać licznych sponsorów. Projekt wsparły finansowo: Telewizja Polska Agencja Produkcji Filmowej przy Komitecie Kinematografii, Okocimskie Zakłady Piwowarskie Swoje wsparcie, czy to w formie pieniężnej, czy w formie usług udzieliły takie firmy jak: Ford Euro Car, PZU PLL LOT, Oriflame, Kawa Mag, czy Agencja Własności Rolnej Skarbu Państwa. Dodatkowo, po raz pierwszy w dziejach kina zaciągnięto kredyt bankowy w Kredyt Banku na realizację filmu. A sam reżyser zastawił mieszkanie, samochód i dom na trwały od 6 października 1997 roku do 28 czerwca 1998 roku. Poszczególne sceny nagrywano w Muzeum Wsi Mazowieckiej w Sierpcu, na zamku w Lublinie, Warszawie, Krakowie, Ojcowie, w Spichlerzu SGGW w Wilanowie, Szuminie koło Łącka, na poligonie w Zielonce, Młocinach koło Warszawy, Biskupinie, Biedrusku koło Poznania oraz w Pieskowej Skale, w pobliżu Klimkówki nad rzeką Ropą, a także w Skansenie w Zubrzycy Górnej. Zamek w Zbarażu, stan współczesny. Filmowcy nie zdecydowali się na kręcenie zdjęć na Ukrainie. (fot. plf16) Problematyczne okazało się znalezienie w Polsce zamku, który mógłby imitować twierdzę w Zbarażu. Ograniczenia finansowe i inne względy formalne zaważyły na tym, że nie zdecydowano się na kręcenie zdjęć na Ukrainie. Postanowiono zatem na stworzenie cyfrowej wersji twierdzy. Ekipa filmowa przeniosła się na poligon w podpoznańskim Biedrusku i tam nakręcono oblężenie Zbaraża, a następnie firma Artlogic dodała komputerowe wizualizacje przedstawiające mury twierdzy oraz miasteczko, a także wielotysięczne nakręcono w kolorze, w systemie Super 35 na kamerach Arriflex na negatywach Kodaka. Montowano go w dwóch montażowniach. Pierwsza z nich mieściła się na Mazurach, a druga - w Centrum Symulacji i Wizualizacji Komputerowej Wojskowej Akademii Technicznej w czytać artykuły w naszym portalu? Wesprzyj nas finansowo i pomóż rozwinąć nasz serwis!Plejada gwiazd w obsadzieW role głównych bohaterów wcielili się młodzi aktorzy: Michał Żebrowski (Jan Skrzetuski), Izabella Scorupco (Helena Kurcewiczów), natomiast Aleksander Domogarow zagrał Bohuna. W pozostałych rolach wystąpiła plejada gwiazd polskiego kina. Postać Zagłoby wykreował Krzysztof Kowalewski, a w rolę księga Jeremiego Wiśniowieckiego wcielił się Andrzej Seweryn. Zbigniew Zamachowski zagrał Michała Wołodyjowskiego, Wiktor Zborowski - Longinus Podbipiętę, Wojciech Malajkat - Rzędziana, Gustaw Holoubek - Kisiela, a Marek Kondrat - króla Jana Kazimierza. W produkcji wziął udział także wybitny aktor ukraiński Bohdan Stupka, który wcielił się w postać Bohdana kolei Daniel Olbrychski, który wystąpił we wszystkich częściach trylogii (Azja Tuhajbejowicz – syn Tuhaj-beja w „Panu Wołodyjowskim”, Andrzej Kmicic w „Potopie”, Tuhaj-bej w „Ogniem i mieczem”), początkowo miał zagrać księcia Jeremiego Wiśniowieckiego, ale odmówił, tłumacząc, że jest za stary do tej roli, gdyż ma 52 lata, a książę miał zaledwie 36 lat. Ostatecznie zgodził się przyjąć rolę Tuhaj-beja, bo ten miał w momencie trwania akcji ok. 48 w liczbach„Ogniem i mieczem” to jedna z najdroższych superprodukcji w dziejach polskiej kinematografii. Kosztowała około 24 miliony złotych. Jak podaje krakowski „Dziennik Polski” koszt produkcji szacowano na 6 mln dolarów, a to mniej więcej tyle, ile w roku 1990 wydano na realizację 30 filmów fabularnych. Więcej pochłonęły realizacje takich filmów jak „Quo Vadis” (76 mln), czy „Bitwa pod Wiedniem” (50 mln).Wyliczono też, że aby twórcy mogli zwrócić bankowi pieniądze, film musi zobaczyć minimum 2,5 mln widzów. Faktyczne wyniki oglądalności przeszły oczekiwania realizatorów. Zgodnie z szacunkami serwisu „Ogniem i mieczem” zarobiło w sumie 105 089 363 zł, co pozwoliło mu na osiągnięcie najlepszego wyniku wśród filmów wyprodukowanych po 1989 roku w Polsce. Film zobaczyło 7 151 354 widzów, dzięki czemu pobił rekord kultowego „Titanica”, który w polskich kinach obejrzało 3 513 480 widzów, co przełożyło się na 49 115 575 zł i rozwiązania zastosowane po raz pierwszy w kinieJak każdy przebój srebrnego ekranu i „Ogniem i mieczem” promowała piosenka, która zapisała się w annałach popkultury jako jedna z najbardziej romantycznych ballad. Słowa do „Dumki na dwa serca”, bo o niej mowa, napisał Jacek Cygan, natomiast partie wokalne wykonali Mieczysław Szcześniak oraz Edyta premierą po raz pierwszy przeprowadzono badania publiczności mające oszacować liczbę przyszłych widzów. Kolejną nowością było zatrudnienie rzecznika prasowego filmu. Została nim Irena Groblewska, pracująca wcześniej w dziale promocji w Centrum Sztuki Współczesnej w Warszawie, który zresztą sama stworzyła. Natomiast o promocję i akcję informacyjną dbała agencję PR na czele z Mirosławą e-book: Paweł Rzewuski – „Wielcy zapomniani dwudziestolecia”Paweł Rzewuski„Wielcy zapomniani dwudziestolecia PROMOHISTORIA [ ebooków: PDF, EPUB, MOBI (bez DRM i innych zabezpieczeń) A kiedy nadszedł czas premiery…Premiera „Ogniem i mieczem” była nietypowa. Pokaz premierowy i uroczysta gala dla gości ze świata polityki, dyplomacji, kultury, Episkopatu i biznesu miał miejsce 8 lutego 1999 roku o godz. w Teatrze Wielkim w Warszawie, a godzinę później w Sali Kongresowej. Ogólnopolskie premiery zorganizowano też 11 lutego, także w kilku innych polskich miastach, w tym w gliwickim kinie „bajka”, w Poznaniu, Krakowie, Łodzi, Gdańsku, Szczecinie i Białymstoku. Towarzyszył im staropolski bankiet utrzymany w realiach sienkiewiczowskiej premiera miała wyjątkową oprawę. Przed wejściem do Teatru Wielkiego ustawiono 300 palących się pochodni, ulicami przejechała nawet kawalkada wojsk kozacko-tatarsko-polskich, a Kozacy uderzali w olbrzymi siczowy gali uczestniczył premier Jerzy Buzek z żoną, wicepremier Leszek Balcerowicz, marszałek senatu Alicja Grześkowiak, Hanna Suchocka, Józef Oleksy, generał Wojciech Jaruzelski z żoną. Zabrakło natomiast prezydenta Aleksandra Kwaśniewskiego, który przebywał wówczas na wakacjach w pokaz obejrzał Juliusz Sienkiewicz, wnuk Henryka Sienkiewicza. Podczas wywiadu udzielonego dla „Głosu Pomorza” komentował:Trylogia jest bardzo serialowa. Jeśli film robiony jest na podstawie powieści akcji, musi nastąpić zubożenie pierwowzoru literackiego, zawsze trzeba z czegoś kolei 12 lutego film trafił do szerokiej dystrybucji w polskich kinach.„Ogniem i mieczem” cechują krwawe sceny oraz stworzenie barwnych postaci, które mówiły językami narodowymi. Mamy tu zatem Ukraińców mówiących po ukraińsku, czy Tatarów mówiących po tatarsku. Filmowi Hoffmana zarzuca się jednak brak punktów zwrotnych oraz nieumiejętne dawkowanie napięcia. Kiepsko też oceniono kreację Izabelli Scorupco. Wnuk twórcy trylogii, Juliusz Sienkiewicz, ocenia, że w filmie zabrakło mu scen wzruszających i prawdziwie dramatycznych. H. Sienkiewicz w gabinecie warszawskim (Pałacyk Henryka Sienkiewicza w Oblęgorku) Jak zaznaczył:Jedną z takich scen jest śmierć Podbipięty, ale została okrojona i łez nie Karweta na łamach „Trybuny Śląskiej” tak relacjonowała pokaz prasowy:W zapchanej po brzegi, zabrakło miejsc siedzących, sali kinowej pokazano wczoraj „Ogniem i mieczem” Jerzego Hoffmana. Tak gremialnego przybycia na jakikolwiek pokaz prasowy nie było już dawno, tym bardziej, że dystrybutor filmu, Syrena Entertainment Group wprowadziła nawet reglamentację zaproszeń, zazwyczaj żeby wejść na pokaz dla krytyki, wystarczyła tylko legitymacja prasowa. W kinie karnie stawiły się najprzedniejsze pióra – Zygmunt Kałużyński, Tomasz Raczek, Tadeusz Sobolewski – oni wszyscy przyjęli najdroższy film w historii polskiego kina (…) na Kałużyński napisał później:Premiera "Ogniem i mieczem" stała się świętem narodowym, więc krytyka filmowa jest tu bezużyteczna; byłoby to coś w rodzaju zastanawiania się, czy kolory na fladze państwowej są właściwie dobrane. Opinia krytyczna brzmiałaby niestosownie, pozytywna jest bez znaczenia wobec rozdętych rozmiarów entuzjazmu. Wymarsz Wiśniowieckiego z Łubniów według Juliusza Kossaka Krytyk wyliczył także liczne niedostatki filmu jak brak bitwy pod Beresteczkiem, czy pokazanie Chmielnickiego, czyli przywódcy rebelii, nie jako oprawcy, ale jako bohatera narodowego Ukrainy. Film ocenił chłodno, pisząc:Film jest bowiem nieudany. Nie posiada temperatury, nie przejmuje, wlecze się, akcja jest niejasna, postaci nie budzą wiary (…).Film, zaliczany do najważniejszych filmów lat 90-tych, pomimo licznych głosów uznania i niekonwencjonalnych rozwiązań, które zastosowano podczas jego promocji, uznany został za najsłabszą część filmowej adaptacji sienkiewiczowskiej Kołowska, „Rozmowa z Juliuszem Sienkiewiczem, wnukiem autora trylogii H. Sienkiewicza” [w:] „Głos Pomorza”, nr 49/14407, z dn. 27-28 lutego 1999.„Dziennik Polski”, Kraków, nr 107/13688 z dn. Kałużyński, „Smutny tryumf na Dzikich Polach” [w:] „Polityka” nr 8/2181 z dn. Stowarzyszenia Filmowców Polskich”, marzec 2007. Dostęp [online: ]Zygmunt Kałużyński, „Ogniem, ale nie kinem” [w:] „Polityka”, nr 12/2185 z dnia Wolny, Anna Grużewska, „Niepospolite ruszenie ”[w:] „Polityka”, nr 10/ 2183, z dn. Karweta, „Pospolite ruszenie” [w:] „Trybuna Śląska”, nr 31/18031, z dn. Adamowicz-Grzyb, „Jak promowano film "Ogniem i mieczem"”, Wydawnictwo FORTIMA Tłumaczenia - Edukacja – Media, Warszawa e-book Kamila Kartasińskiego pt. „Henryk Sienkiewicz jakiego nie znamy”:Kamil Kartasiński„Henryk Sienkiewicz jakiego nie znamy”Wydawca: PROMOHISTORIA [ Format ebooków: PDF, EPUB, MOBI (bez DRM i innych zabezpieczeń) Lista słów najlepiej pasujących do określenia "twierdza w ogniem i mieczem":ZBARAŻBARPODOLSKIBOHUNŻEBROWSKISEWERYNMALAJKATPODBIPIĘTAHELENASKRZETUSKISCORUPCOKRZYWONOSKOWALEWSKIZBOROWSKITRYLOGIALONGINUSHOLOUBEKDOMOGAROWBARABASZATAMAN Start Kontakt 🔔 Wyszukiwarka haseł do krzyżówek pozwala na wyszukanie hasła i odpowiedzi do krzyżówek. Wpisz szukane "Definicja" lub pole litery "Hasło w krzyżówce" i kliknij "Szukaj"! twierdza z „Ogniem i mieczem” - Hasło do krzyżówki ⚐ Uściślij rozwiązanie według liczby liter Dodaj nowe hasło do słownikaDzięki tobie baza definicji może zostać wzbogacona, wystarczy wypełnić definicje w formularzu. Definicje zostaną następnie dodane do słownika, aby pomóc przyszłym użytkownikom Internetu utknąć w siatce definicji. Jest 1648 rok. Bohdan Chmielnicki, wódz kozacki, przygotowuje powstanie kozaków przeciw Rzeczypospolitej. Początek roku jest pełen tajemniczych i złych wróżb. Przypadkowo młody ale zaufany rycerz króla Jana Kazimierza ratuje życie Chmielnickiemu napadniętemu na stepie. Ten początkowo przedstawia się jako Zenobi Abdank, ale w końcu ujawnia, kim jest. Rozstają się. Wkrótce potem Jan Skrzetuski dowiaduje się, że za pochwycenie Chmielnickiego wyznaczona jest nagroda (nie wiedział o tym, bo wracał z Krymu, gdzie był w poselstwie).Dodaj artykuł aby odblokować treśćJest 1648 rok. Bohdan Chmielnicki, wódz kozacki, przygotowuje powstanie kozaków przeciw Rzeczypospolitej. Początek roku jest pełen tajemniczych i złych wróżb. Przypadkowo młody ale zaufany rycerz króla Jana Kazimierza ratuje życie Chmielnickiemu napadniętemu na stepie. Ten początkowo przedstawia się jako Zenobi Abdank, ale w końcu ujawnia, kim jest. Rozstają się. Wkrótce potem Jan Skrzetuski dowiaduje się, że za pochwycenie Chmielnickiego wyznaczona jest nagroda (nie wiedział o tym, bo wracał z Krymu, gdzie był w poselstwie). Skrzetuski posłuje do obozu kozackiego na Sicz, gdzie zostaje uwięziony, udaje mu się ujść z życiem tylko dlatego, że przywódca powstania - Bohdan Chmielnicki - jest jego dłużnikiem. Wkrótce Rzeczpospolitą ogarnia wojna. Kozacy zwyciężają pod Żółtymi Wodami, pod Korsuniem, pod Piławcami. Ze spalonego majątku Rozłogi, własności kniahini Kurcewiczowej, uciekają piękna Helena Kurcewiczówna i Zagłoba. Ona jest ukochaną Skrzetuskiego, on pełni rolę jej opiekuna. Niestety Helenę odnajduje młody Kozak, Bohun, którego ona panicznie się boi, i oddaje ją pod opiekę wiedźmy Horpyny mieszkającej w niedostępnym Czarcim Jarze. Bohun i Skrzetuski biorą udział w wojnie polsko-kozackiej, walczą po przeciwnych stronach. Pierwszy z nich staje się zaufanym Chmielnickiego. Drugi zostaje bohaterem po brawurowej ucieczce z oblężonego Zbaraża, przedostaniu się do króla z informacją, że twierdza potrzebuje wsparcia. W Zbarażu obroną dowodzi wielki wódz, niezwykły rycerz, postrach Kozaków i Tatarów książę Jeremi Wiśniowiecki, Jarema. W międzyczasie wierni przyjaciele Skrzetuskiego, Zagłoba, Wołodyjowski i Rzędzian, uwalniają Helenę z Czarciego Jaru. Dziewczyna pielęgnuje wycieńczonego po wydostaniu się ze Zbaraża Skrzetuskiego. Utrzymanie Zbaraża staje się wielkim zwycięstwem Polaków. Skrzetuski i Helena mogą się pobrać. W Epilogu autor informuje o smutnym losie Bohuna, który nigdy się nie ożenił i zamieszkał w majątku, który nazwał Rozłogi. Mówi też o zwycięskiej dla Polaków bitwie z Kozakami pod Beresteczkiem w 1651 r. Postacie historyczne W powieści Sienkiewicz ukazał wiele postaci historycznych, króla Jana Kazimierza, księcia Jeremiego Wiśniowieckiego, Bohdana Chmielnickiego, chana Islama Gireja, wojewodę bracławskiego Adama Kisiela, wojewodę kijowskiego Janusza Tyszkiewicza, Tuhaj-beja i wielu innych. Są też postacie, których pierwowzór istniał w rzeczywistości, lecz ich powieściowe losy są fikcyjne. Do takich należą: Jan Skrzetuski, Michał Wołodyjowski, Jurko Bohun, Horpyna. Dwaj główni bohaterowie historyczni wyraźnie przewyższają innych. Zostali przedstawieni jakopostacie kontrastowe. Historia wojny, to historia ich zmagań. Są to Jeremi Wiśniowiecki i Bohdan Chmielnicki. Ich powieściowe kreacje odbiegają dość mocno od ocen historyków, toteż Sienkiewicz był mocno narażony na krytykę za niedochowanie wierności źródłom. Był to jednak celowy zabieg autora podporządkowany wymowie ideowej powieści: idealizacja Polaków, demonizacja Kozaków. Zostały mu poddane prawie wszystkie postacie. Jeremi Wiśniowiecki - książę (kniaź), magnat z ruskiego rodu książąt zbaraskich. Syn księcia Michała Wiśniowieckiego. Z historii jest znany jako okrutnik, twardą ręką karzący krnąbrnych poddanych, słynne były też jego zatargi z innymi możnowładcami. Sienkiewicz dokonał idealizacji księcia. Przedstawił go jako bohatera narodowego, zbawcę ojczyzny. Taki obraz księcia jest wierny duchowi epoki, w której żył, tak przedstawiali go siedemnastowieczni pamiętnikarze, takim znał go ogół ówczesnej szlachty. Książę już za życia stał się postacią niemal legendarną. Sienkiewicz pisze o nim tak: „książę był wzrostu prawie małego i dość szczupły. Młody był jeszcze, liczył dopiero trzydziesty szósty rok życia, ale na twarzy jego znać było trudy wojenne”. Jego twarz zdradzała, że jest człowiekiem nadzwyczajnym: „oczy miał duże, spokojne, prawie słodkie, jednakże gromy zdawały się być w nich uśpione”. Nikt nie mógł znieść tego spojrzenia, nawet najwytrawniejsi dworacy musieli się zmieszać, gdy książę na nich spojrzał. Po matce Włoszce odziedziczył jasną cerę i kruczoczarne włosy. Nosił się po polsku i niezbyt dbał o ubiór. Jedynie od święta zakładał kosztowne stroje, kapiące od złota i drogich kamieni. W swoim księstwie panował niepodzielnie. Według Sienkiewicza był dobrym łaskawym panem. Zagospodarowywał ukraińskie pustki, osadzając na nich rolników, obdarzając ich licznymi przywilejami. Dbał o rozwój gospodarczy swoich ziem. Był sprawiedliwy. Pod jego opieką nikomu nie mogła stać się krzywda. Swoich poddanych bronił przed rozbójnikami i wrogami zewnętrznymi. Ta idealizacja postaci księcia była podporządkowana zrealizowaniu idei utworu. Książę został ukazany jako wzorowy obywatel, nade wszystko kochający swoją ojczyznę, potrafiący dla jej dobra poświęcić własne ambicje. Został ukazany jako bohater narodowy, genialny wódz, który nie poniósł żadnej porażki. Bohdan Chmielnicki - ukraiński drobny szlachcic herbu Abdank, pisarz wojska zaporoskiego,hetman kozacki, przywódca powstania na Ukrainie. W przeciwieństwie do księcia poddany demonizacji. Sienkiewicz ukazał go w zdecydowanie złym świetle. „Był to mąż w sile wieku, średniego wzrostu, szerokich ramion, prawie olbrzymiej budowy ciała i uderzających rysów. Głowę miał ogromną, cerę zwiędłą, bardzo ogorzałą, oczy czarne i nieco skośne jak u Tatara”. Jego twarz znamionowała siłę i odwagę. „Było w niej coś pociągającego i odpychającego zarazem - powaga hetmańska ożeniona z tatarską chytrością, dobrotliwość i dzikość”. Chmielnicki nie waha się posłużyć zdradą dla osiągnięcia celu. Podstępem wykrada listy Barabaszowi, nie waha się ich upowszechnić. By załatwić prywatną sprawę, pcha do wojny olbrzymie narody. Nie liczy się z nikim. Mówi o krzywdach, jakie cierpią Kozacy, ale przede wszystkim zamierza zemścić się na Czaplińskim. Jest pamiętliwy, długo chowa urazy. Aby osiągnąć cel, nie waha sprzymierzyć się z Tatarami, wrogami ojczyzny. Co więcej, pozwala strasznym sprzymierzeńcom wybierać jasyr z członków własnego narodu - Rusinów. Podczas gdy mężczyźni walczą w jego wojsku, ich kobiety i dzieci trafiają do tatarskiej niewoli. Osiągane niespodziewanie sukcesy i uzyskana niezmierna władza wkrótce przerastają Chmielnickiego. Z jednej strony rozporządza olbrzymią potęgą, z drugiej jest zależny od Tuhaj-beja, później od chana. Jego władza też jest czasem iluzoryczna. Musi uciekać się do podstępu, by ratować Skrzetuskiego, gdy pijani mołojcy chcą z nim „pohulaty”. Jego pułkownicy niejednokrotnie grożą mu oddaniem w ręce księcia. Kozacki hetman zaczyna pić. Pod wpływem alkoholu nie panuje nad sobą. Pije, by zapomnieć o trapiących go wątpliwościach. Chmielnicki ma i zalety. Jest wytrawnym politykiem. W razie potrzeby potrafi z ryczącego lwa przemienić się w układnego i przymilnego lisa. Tym sposobem osiąga sukcesy. Stać go też na wielkoduszność. Kilkakrotnie pomaga Skrzetuskiemu. Jednak jasne strony jego charakteru nikną wobec wad i ogromu nieszczęść, jakie wywołał. Gryzelda Wiśniowiecka - żona księcia Jeremiego, kobieta o wielkiej duszy, niemal dorównująca mężowi energią i nieugiętością charakteru, szlachetna, łaskawa, przychylna rycerzom, opiekująca się ich rodzinami. Czapliński - podstarości czehryński, zaufany sługa chorążego Koniecpolskiego, „człek czterdziestoletni, niski, z twarzą zapalczywą”. Znany jako zawadiaka, warchoł, pieniacz i prześladowca. Szlachta się go obawia ze względu na szerokie powiązania. Występuje jako krzywdziciel Chmielnickiego. Ordynarny i gburowaty zostaje przez Skrzetuskiego wyrzucony z karczmy Dopuła. Pułkownik Barabasz - stary pułkownik czerkaski, Kozak w służbie Rzeczpospolitej, swego czasu sławny rycerz i wódz, w powieści już stary i zgrzybiały, ukrywał u siebie przywileje królewskie dla Kozaków, wykradzione przez Chmielnickiego, zginął w walce po zdradzie Krzeczowskiego. Ksiądz Muchowiecki - kapelan księcia Jeremiego, bardzo świątobliwy kapłan, hamujący okrucieństwo wodza. Podczas oblężenia Zbaraża obchodzi mury z procesją, wygłasza wzruszającą mowę na pogrzebie Podbipięty. Stefan Czarniecki - pułkownik husarski. Dumny, niezłomny rycerz, przekonany o zwycięstwie Polaków. Nawet w niewoli potrafił zachować dumę i godność. Po powrocie nadal walczył, zasłynął z okrucieństwa. Adam Kisiel - wojewoda bracławski, senator, wyznania prawosławnego. Zwolennik pokojowego rozwiązania konfliktu, ideowy przeciwnik księcia Wiśniowieckiego, przez wielu uznawany za zdrajcę. Gorący patriota, chciał uniknąć wojny domowej. Postać tragiczna, jego poczynania wywołały niechęć, a nawet nienawiść niektórych, upokorzony potem przez Chmielnickiego. Wraz z jego orszakiem Skrzetuski przybywa do Perejasławia. Islam Girej - chan tatarski, sojusznik Chmielnickiego. Tłusty o rzadkiej brodzie. Mówi, że wolałby walczyć w sojuszu z Jeremim. Straszny w gniewie, niejednokrotnie grozi kozackiemu hetmanowi. Tuhaj-bej - Tatar, murza perekopski, dowódca czambułów wspierających Chmielnickiego„zakamieniały wróg Lachów, a wierny Kozaków sojusznik, dziki i mężny…”, najwaleczniejszy z murzów tatarskich. Zraniony przez Skrzetuskiego pod Zbarażem, ginie pod Beresteczkiem. Burłaj - sławny pułkownik hadziacki, oszukany przez Rzędziana ułatwia dostanie się do Czortowego Jaru. Ginie pod Zbarażem, dowodząc atakiem na tyły obozu polskiego. Zabija go Zagłoba. Horpyna Dońcówna - uważana za czarownicę, dziewczyna olbrzymiego wzrostu obdarzona umiejętnością przepowiadania przyszłości, chętnie ubiera się po męsku, bezwstydna. Więzi Helenę w Czortowym Jarze. Zabita święconą kulą przez Rzędziana. Doniec - pułkownik kozacki, brat Horpyny, przyjaciel Bohuna. Zginął nabity na pal. Historyczne powieści Henryka Sienkiewicza z niesamowitą Trylogią na czele ukształtowały myślenie o przeszłości narodu wielu pokoleń Polaków. Nic dziwnego, wszak autor przykładał wielką wagę do szczegółów. Czy jednak możliwe jest, by wszystkie opisywane przezeń postaci były autentyczne? Odpowiedź brzmi: to skomplikowane. Nie ma żadnych wątpliwości, że takie postaci jak król Jan Kazimierz, Jeremi Wiśniowiecki, Bohdan Chmielnicki czy Tuhaj-bej znane z kart „Ogniem i Mieczem” to postaci autentyczne. Podobnież sytuacja wygląda z bohaterami „Potopu” i „Pana Wołodyjowskiego”. Mówimy tu jednak o postaciach z pierwszej ligi ówczesnej polityki, których umieszczenie w powieściach nie było szczególnym wyczynem. Większy problem dotyczy postaci takich jak chociażby Jan Skrzetuski. Bohater powieści Sienkiewicza nie odgrywał bowiem w fabule najważniejszych ról politycznych. Czy wobec tego jest postacią w pełni fikcyjną? Okazuje się, że i tak i nie. Henryk Sienkiewicz pisząc swoją powieść dbał bowiem o szczegóły i nawet konstruując sylwetkę głównego bohatera „Ogniem i Mieczem” sięgał do źródeł historycznych. To właśnie dlatego możemy powiedzieć z całą pewnością, że polska historia połowy XVII wieku zna Skrzetuskiego. Tyle tylko, że nie Jana, a Mikołaja. Skąd różnica w tak fundamentalnej kwestii jak imię? Najpewniej to efekt pomyłki. Jednak nie Sienkiewicza, a żyjącego w tym samym czasie co Mikołaj Skrzetuski historyka Wawrzyńca Jana Rudawskiego, którego relacjom zaufał polski pisarz z XIX wieku. Ową pomyłkę należy uznać za szczęśliwą, bowiem znany historykom Mikołaj Skrzetuski mocno różnił się od literackiego Jana i dobrze się stało, że wzorem honorowego polskiego patrioty został fikcyjny bohater mający nawet odmienne imię. Co prawda zarówno autentyczny polski szlachcic rodem z Wielkopolski jak i sienkiewiczowski bohater w brawurowy sposób wydostali się z obleganego przez Kozaków i Tatarów w roku 1649 Zbaraża, ale na tym podobieństwa w zasadzie się kończą. Mikołaj był bowiem nie tylko walczącym za Ojczyznę żołnierzem (tak jak i Jan), ale także w pewnym sensie awanturnikiem, a nawet przestępcą. Dość powiedzieć, że pierwsza informacja o jego istnieniu pojawia się w źródłach historycznych przy okazji ekscesu, który mógł doprowadzić do śmierci jego kompana – Jana Pobiatyńskiego. Panowie po pobycie w karczmie zaczęli się kłócić, a Skrzetuski zwyciężył „dyskusję” prowadzoną przy pomocy szabel, po czym… zostawił rannego przyjaciela, który cudem uniknąwszy śmierci postanowił go zaskarżyć. Romantycznie zakochany w Helenie Jan Skrzetuski z „Ogniem i Mieczem”, który darował życie nawet Jurkowi Bohunowi, na pewno by tak nie postąpił. A to nie jedyny konflikt z prawem Mikołaja Skrzetuskiego. Bo choć służył Rzeczpospolitej w wielu wojnach z Kozakami, Tatarami, Moskwą czy Szwecją, to zdarzało mu się łamać prawo w Ojczyźnie niemalże regularnie! Jak? Na przykład gdy dowodzone przez niego oddziały dopuszczały się w latach 60. XVII wieku rabunków. Za czyny ów szlachcic został skazany na utratę praw politycznych, czci i dobrego imienia (infamia). A to nie koniec jego „kariery” w dziedzinie łamania prawa. Pod koniec lat 60. XVII wieku Skrzetuski porwał bowiem szlachciankę Zofię Brzezicką. Mikołaj chciał się z nią w ten sposób… ożenić i nawet szukał księdza gotowego udzielić takiego ślubu. Ostatecznie Zofia zbiegła Mikołajowi, który trafił pod sąd. Strony zawarły jednak ugodę, którą Skrzetuski… złamał za co ponownie został obłożony infamią. Nie wiemy kiedy dokładnie zmarł ów daleki od przykładnego postępowania wielkopolski szlachcic, który złączył swoje losy z Rusią. Stało się to najpewniej między rokiem 1671 (walczył wtedy przeciwko Kozakom) a jesienią 1673 (gdy podjęto się realizacji jego testamentu). Miał więc wówczas około 60 lat. Poznając jego sylwetkę widzimy natomiast, że odpowiedź na pytanie o faktyczne istnienie Skrzetuskiego z „Ogniem i Mieczem” wymaga kilku słów komentarza. Jan znany z kart sienkiewiczowskiej prozy z całą pewnością był postacią fikcyjną, której sylwetkę autor oparł częściowo na historii Mikołaja. Słowem: Jan jako taki nie istniał. Prawdziwy Skrzetuski mocno różnił się natomiast od bohatera literackiego i na wielki paradoks zakrawa fakt, że szlachci obłożony infamią stał się dla Sienkiewicza inspiracją do stworzenia sylwetki honorowego patrioty, którego cnoty to wzór do naśladowania, zaś postać nie powinna popaść w zapomnienie. I istotnie nie popadła. Jan Skrzetuski znany jest Polakom od pokoleń i do dziś można uznawać go za człowieka prawego, czego nie sposób powiedzieć o Mikołaju. Michał Wałach

twierdza z powieści ogniem i mieczem